او رئیس قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران از سال۱۳۷۸ تا 1388 بود. شاهرودی پیش از آن عضو شورای نگهبان بود و یکی از رهبران و سخنگوی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق نیز به شمار می‌رفت.
سیدمحمود هاشمی شاهرودی پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ به ایران آمد و رابط امام خمینی(ره) و سید محمد صادق صدر شد. او پیام‌های مراجع تقلید ساکن شهر نجف را به امام می‌رساند.
سیدمحمود هاشمی شاهرودی، زمانی که در مرداد ماه ۱۳۷۸ به ریاست قوه قضاییه رسید، وجاهت علمی‌‌اش با معیار‌های ریاست قوه قضاییه جمهوری اسلامی، کاملا مطابقت داشت. اما در این میان مشکل، محل تولد و لهجه عربی او بود که حرف و حدیث‌هایی را به‌وجود آورد و او را بعدا (که به آن اشاره خواهد شد) با مشکلاتی مواجه کرد.
ورود محمود هاشمی شاهرودی به قوه قضاییه ایران در میان موجی از امیدواری و خوش‌بینی جناح‌های مختلف و طیف‌های گوناگون سیاسی ایران به‌ویژه اصلاح طلبان که منتقد سرسخت عملکرد محمد‌یزدی- رئیس قوه قضاییه در آن زمان- بودند قرار گرفت. هاشمی شاهرودی زمانی سکان ریاست را از محمد یزدی گرفت که ماجرای حمله به کوی‌دانشگاه تهران تازه رخ داده بود.
همین امر چشم امید را به رئیس تازه دوخت تا به این مسئله رسیدگی کند؛ هر چند که در نهایت اتفاق خاصی نیفتاد؛ همان شرایطی که اکنون برای جانشین او نیز وجود دارد. صادق لاریجانی، زمانی زمام قوه قضاییه را به دست گرفت که آثار حوادث پس از انتخابات هنوز باقی است و عده‌ای امیدوارند که او برپا‌کننده عدالت درمورد ستم‌دیدگان از این حادثه باشد.
یک ماه پس از انتصاب محمود هاشمی شاهرودی به‌عنوان چهارمین رئیس قوه قضاییه ایران در مرداد ماه1378 قانونی از تصویب مجلس ایران گذشت که به قاضی اجازه می‌داد که در بخشی از مراحل تحقیقات از اطلاع و حضور وکیل در جریان دادرسی جلوگیری کند.
دوره ریاست ده ساله هاشمی شاهرودی بر قوه قضاییه با فراز و نشیب‌هایی همراه بود. توقیف تعداد زیادی از روزنامه‌های اصلاح طلب، دستگیری تعداد زیادی از روزنامه نگاران، احیای دادسراها، تشکیل دادگاه شرکت‌کنندگان در کنفرانس برلین، تشکیل دادگاه غلامحسین کرباسچی- شهردار تهران- و بازداشت و محاکمه معترضان به نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری دهم از مهم‌ترین رویدادهایی است که در زمان ریاست او در قوه قضاییه رخ داد.
در زمان هاشمی‌شاهرودی برای نخستین بار حکم دستگیری برخی نمایندگان مجلس که تا آن روز از مصونیت قضایی برخوردار بودند به‌دلیل ایراد نطق پیش از دستور صادر و لقمانیان- نماینده همدان- با حکم قضایی از مجلس به زندان منتقل شد. در این زمان نمایندگان مجلس هم به تلافی دستگیری همکارشان موضوع غیرایرانی بودن آیت‌الله را مطرح کردند.
هاشمی شاهرودی 5 سال رئیس ماند تا دوره بعد. حکم انتصاب دوباره شاهرودی، خیلی دیر امضا شد. شایعه شده بود که خواستار برکناری علیزاده- رئیس دادگستری تهران- و قاضی سعید مرتضوی شده است. علیزاده عملا از ریاست دادگستری تهران کنار رفت اما سعید مرتضوی باقی ماند و دادستان شد.
هاشمی شاهرودی در دوره دوم ریاستش اقدامات جدیدی کرد. برگزاری ملاقات‌های هفتگی با مردم و حل برخی مشکلات قضایی آنها، صدور بخشنامه حقوق شهروندی، دستور توقف حکم سنگسار (هرچند این دستور و بخشنامه بارها نقض شد) و ملاقات با زندانیان وبلاگ‌نویس از جمله آنها بود.
حضور ده ساله در ریاست قوه قضاییه ایران باعث نشد که هاشمی شاهرودی نسبت به کسانی که انتقاداتی را به وی مطرح کرده و یا می‌کنند برخوردی داشته باشد. نامه اخیر آیت‌الله محقق داماد به رفیق قدیمی‌‌اش آیت‌الله شاهرودی یکی از تندترین انتقادات از عملکرد او در این قوه به‌ویژه به‌دلیل برخورد با معترضان به نتیجه انتخابات بوده است. او اگرچه فقیهی مهربان و مردم‌مدار بود، اما به‌نظر می‌رسید فاقد برش لازم در دستگاه تحت امرش بود.
محمود هاشمی شاهرودی، در حالی قوه قضاییه را تحویل می‌دهد که انتقاداتی به عملکرد او در 10سال گذشته به‌عنوان رئیس قوه قضاییه در اذهان عمومی وجود دارد. بسیاری از این انتقادات به اتفاقات اخیر و رفتارهای خشونت‌آمیز با معترضان در زندان‌ها برمی‌گردد.هاشمی شاهرودی طی مدت 10سال، گلایه‌هایی را از دیگر دستگاه‌های نظام مطرح می‌کرد.
مسکوت ماندن لوایح قضایی در دولت و مجلس یکی از مهم‌ترین گلایه‌های او بود که به‌نظر می‌رسد این گلایه در دوره لاریجانی با توجه به حضور برادرش (علی لاریجانی) در رأس مدیریت قوه مقننه کاسته شده و شاهد همکاری بیشتر 2قوه مقننه و قضایی باشیم.آیت‌الله شاهرودی که هم‌اکنون عضو مجلس خبرگان رهبری است بلافاصله پس از ترک مقام ریاست قوه قضاییه به سمت عضو فقهای شورای نگهبان هم منصوب شد.
آیت‌الله شاهرودی و حقوق زنان
زمانی که آیت‌الله شاهرودی ریاست قوه قضاییه را برعهده گرفت دفتر امورزنان قوه قضاییه را که آیت‌الله یزدی راه‌اندازی کرده و فرزندش ملیکه یزدی را به ریاست آن گمارده بود، بست. شاهرودی معتقد نبود که مسائل زنان نیازمند تاسیس چنین دفتری در قوه قضاییه است.
اعضای فراکسیون زنان مجلس ششم هم، زمانی که با رئیس قوه قضاییه دیدار کردند گفتند که رئیس قوه قضاییه ضمن غیرقابل تغییر دانستن بعضی از مسائل حقوقی مربوط به زنان بدون اینکه وعده مشخصی دهد بررسی مسائل زنان را به شورای تازه تشکیل شده توسعه قضایی حواله داد.
حمیده عدالت، رئیس وقت فراکسیون زنان مجلس درباره دیدار اعضای این فراکسیون با رئیس قوه قضاییه گفت: فراکسیون زنان مجلس خواستار بازنگری در مسائلی از قبیل طلاق، ارث، حق حضانت، دیه و قانون مجازات اسلامی بود که این موارد را به‌صورت مکتوب و شفاهی با آقای شاهرودی مطرح کردند که ایشان این موارد را به شورای‌عالی توسعه قضایی، ارجاع داد. به گفته رئیس فراکسیون زنان مجلس ششم از نظر آیت‌الله شاهرودی برخی مسائل راجع‌به زنان که به‌صورت شفاف در اسلام بدان اشاره شده قابل تغییر نیستند. اما مواردی را که در اجرای آنها دچار مشکل هستیم می‌توان بررسی کرد.
با وجود این هاشمی شاهرودی صریحا در این دیدار بسیاری از مسائل حقوقی مربوط به زنان را غیرقابل تغییر دانسته و گفته بود: برخی میپندارند احیای حقوق زن یعنی اینکه زن جای مرد باشد. مدافعان حقوق بشر که شعارآزادی و دفاع از حقوق زن را میدهند دنبال حقوق آنها نیستند و در عینیت و عمل، زنان به حقوق خود نمیرسند.
رئیس جدید
صادق لاریجانی، 49ساله پنجمین رئیس قوه قضاییه ایران و جوان‌ترین کسی است که تاکنون به این سمت منصوب شده است.
صادق اردشیر لاریجانی آملی، متولد سال ۱۳۳۹ در شهر نجف در عراق است. او در سال۱۳۷۷ به‌عنوان نماینده دوره سوم مجلس خبرگان از استان مازندران وارد مجلس خبرگان شد و در سال۱۳۸۰ به عضویت شورای نگهبان درآمد. او در آستانه ۵۰ سالگی پنجمین رئیس قوه قضاییه ایران شده است.
صادق لاریجانی با آنکه در مناصب حکومتی نظیر نمایندگی خبرگان رهبری و عضویت فقهای شورای نگهبان بوده اما کمتر در محافل رسانه‌ای از او خبر، سخن و یا اظهار نظری شنیده شده است لذا به‌نظر نمی‌رسد وی در مقام ریاست قوه قضاییه بخواهد با تغییر این رویه گزارش عملکرد دستگاه تحت امر خود را به مردم از طریق رسانه‌های گروهی ارائه دهد.
به این ترتیب انتظار می‌رود دوره دیگری همراه با سکوت در دستگاه قضایی تجربه شود. اگر آیت‌الله یزدی هرچند وقت یک بار با برگزاری کنفرانس خبری در مقام پاسخگویی به پرسش‌های خبرنگاران برمی‌آمد اما این سنت حسنه در 10سال دوره خدمت هاشمی شاهرودی اجرا نشد و ایشان حتی یک کنفرانس مطبوعاتی نداشته است. صادق لاریجانی نیز ثابت کرده که شخصیت رسانه‌ای نیست.
شاید گستردگی و مشکلات زیاد این حوزه است که باعث می‌شود ریاست آن نتواند پاسخگو باشد. باید دید نقش رئیس قوه قضاییه در تحولات این قوه تا چه حد است و آیا او می‌تواند همه افراد و دستگاه‌های این قوه را تحت امر خود درآورد؟
